Tác dụng của Sâm Ngọc Linh chống stress và tăng lực trong đó hoạt chất majonoside-R2 đã được xác định như một chất tác động chủ vận lên hệ thống GABA-A của hệ thần kinh TW để tham gia vào quá trình điều hòa những rối loạn gây bởi stress.
Những công trình nghiên cứu đã chứng minh rằng Sâm Ngọc Linh Kon Tum Việt Nam là một loài đặc hữu của Việt Nam, có thể so sánh với các cây thuốc họ Nhân Sâm truyền thống như Sâm Triều Tiên, Sâm Mỹ, Sâm Trung Quốc [1, 2, 3, 4]. Bên cạnh việc nghiên cứu thân rễ và rễ củ được xem là bộ phận dùng chính, việc nghiên cứu phần thân khí sinh (lá và cọng thân) cũng đã được thực hiện gần đây với mục tiêu là tận dụng nguồn lá và cọng thân khi thu hoạch thân rễ và rễ củ.
Thử nghiệm tác dụng chống trầm cảm trên lá sâm Ngọc Linh Kon Tum Việt Nam
Cao lá Sâm Ngọc Linh ở các liều thử nghiệm 600, 1200 và 1800 mg/kg có tác dụng rút ngắn thời gian bất động của chuột so với lô chứng đạt ý nghĩa thống kê ở cả 2 khoảng thời gian: tức thời và sau 7 ngày dùng thuốc.
Notoginsenoside-Fc ởø liều 5, 10 và 20 mg/kg làm rút ngắn thời gian bất động của chuột có so với lô chứng ở cả 2 khoảng thời gian: tức thời và sau 7 ngày dùng thuốc. Vậy hợp chất notoginsenoside-Fc, một saponin có hàm lượng cao trong lá Sâm Ngọc Linh, có thể là hợp chất quyết định tác dụng chống trầm cảm của cao lá Sâm Ngọc Linh.
Tác dụng chống trầm cảm trên lá thân rễ Sâm Ngọc Linh Việt Nam
Sâm Ngọc Linh được chứng minh có tác dụng chống trầm cảm ở liều uống một lần 200 mg/kg và liều 50-100 mg/kg khi được cho uống trong thời gian 7 ngày . Majonoside-R2 (3,1-12,5 mg/kg, liều tiêm phúc mô) cũng đã được chứng minh có tác dụng chống trầm cảm trên súc vật bình thường.
Stress cô lập trong thời gian 4 tuần làm gia tăng mức độ trầm cảm của súc vật thử nghiệm đạt ý nghĩa thống kê so với nhóm bình thường. Bột chiết Sâm Ngọc Linh (liều uống 100 mg/kg) thể hiện tác dụng ức chế sự gia tăng mức độ trầm cảm do stress cô lập của súc vật thử nghiệm đạt ý nghĩa thống kê, tương tự như Fluoxetine (Prozacâ, liều uống 20 mg/kg). Bột chiết Sâm Triều tiên (liều uống 100 mg/kg) chưa thể hiện tác dụng ức chế sự gia tăng mức độ trầm cảm do stress cô lập.
Majonoside-R2 (liều tiêm phúc mô 12,5 mg/kg) thể hiện tác dụng ức chế sự gia tăng mức độ trầm cảm gây ra do stress cô lập, tương tự như các thuốc chống trầm cảm điển hình Desipramine (thuộc nhóm tricyclic, 20 mg/kg) và Fluoxetine (thuộc nhóm ức chế thụ thể serotonin, 30 mg/kg.
Thực nghiệm khảo sát tác dụng của Sâm Việt nam trên sự suy giảm khả năng thực bào do các stress tâm lý: stress cô lập (isolation stress) và stress tâm lý sử dụng hộp truyền tin giao tiếp (communication box)
Stress tâm lý làm giảm khả năng thực bào in vivo của đại thực bào. Majonoside-R2 (10 mg/kg) và thuốc đối chiếu zymosan-A (30 mg/kg), được tiêm phúc mô 5 ngày trước thực nghiệm, có tác dụng dự phòng sự suy giảm khả năng thực bào gây bởi stress tâm lý.
Tóm lại, Sâm Ngọc Linh cũng như hoạt chất majonoside-R2 thể hiện tác động gia tăng chỉ số thực bào ở cơ địa súc vật bình thường và cơ địa súc vật bị suy giảm miễn dịch gây bởi stress tâm lý. Sơ bộ xác định cơ chế tác động của Sâm Việt nam như sau:
- Tác dụng kích thích hoạt động của hệ thống lưới nội sinh chất (reticuloendothelial system) của Sâm Việt nam. Hệ thống lưới nội sinh chất giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì sự hằng định nội môi và sự miễn dịch không đặc hiệu của sinh vật .
- Sự tương quan giữa hệ thần kinh TW và hệ miễn dịch trong các bệnh lý suy giảm miễn dịch gây bởi stress là cơ sở cho tác động dự phòng của Sâm Việt nam trên sự suy giảm miễn dịch gây bởi stress. Tác dụng của Sâm Ngọc Linh chống stress và tăng lực trong đó hoạt chất majonoside-R2 đã được xác định như một chất tác động chủ vận lên hệ thống GABA-A của hệ thần kinh TW để tham gia vào quá trình điều hòa những rối loạn gây bởi stress.
Tác giả: (GS. Hiroshi Watanabe, PGS. Kinzo Matsumoto, TS. Nguyễn thị Thu Hương) Trung Tâm Sâm và Dược liệu TP. HCM-Viện Dược liệu.